تخت جمشید نام امروزی «پارسه» است. «پارسه» از زبان پارسی باستان است و یونانیان آن را پرسپولیس (به یونانی یعنی «پارسه شهر») خوانده اند.
این بنا را
تخت جمشید یا
قصر شاهی جمشید پادشاه اسطوره ای
ایران مینامند که در
شاهنامه فردوسی آمده است. آنگونه که در منابع متعدد و گوناگون تاریخی آمده است ساخت تخت جمشید در حدود 25 قرن پیش در دامنه غربی
کوه رحمت، به عبارتی
میترا یا
مهر و در زمان داریوش کبیر آغاز گردید و سپس توسط جانشینان وی با تغییراتی در بنای اولیه آن ادامه یافت. بر اساس خشت نوشته های کشف شده در تخت جمشید در ساخت این بنای با شکوه
معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بیشماری شرکت داشتند که علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمه کارگری نیز استفاده میکردند.
وسعت کامل کاخهای تخت جمشید 125 هزار متر مربع است که بر روی سکوئی که ارتفاع آن بین 8 تا 18 متر بالاتر از سطح جلگهٔ مردوشت است، بنا شده اند و از بخشهای مهم زیر تشکیل یافته است :
* کاخ های رسمی و تشریفاتی تخت جمشید (کاخ دروازه ملل)
* سرای نشیمن و کاخ های کوچک اختصاصی
* خزانه ٔ شاهی
* دژ و باروی حفاظتی
- پلکان های ورودی سکو و دروازهٔ خشایارشا
ورود سکو، دو
پلکان است که روبروی یکدیگر و در بخش شمالغربی مجموعه قرار دارند که همچون دستانی است که آرنج خویش را خم کرده و بر آن است تا مشتاقان خود را از زمین بلند کرده و در سینه خود جای دهد. این پلکانها از هر طرف 111 پله ٔ
پهن و کوتاه(به ارتفاع10 سانتیمتر) دارند. بر خلاف عقیده بسیاری از مورخین که مدعی بودند ارتفاع کم پله ها به خاطر این بوده که اسبها نیز بتوانند از پله ها بالا بروند، پله ها را کوتاهتر از معمول ساخته اند تا راحتی و ابهت میهمانان (که تصاویرشان با لباسهای فاخر و بلند بر دیوارهای تخت جمشید نقش بسته) هنگام بالا رفتن حفظ شود. بالای پلکانها، بنای ورودی تخت جمشید، «دروازه بزرگ » یا «دروازه خشایارشا»، قرار گرفته است. ارتفاع این بنا 10 متر است. این بنا یک ورودی اصلی و دو خروجی داشته است که امروزه بقایای دروازه های آن برجاست. بر دروازهٔ غربی و شرقی طرح مردان بالدار و طرح دو گاو سنگی با سر انسانی
حجاری شده است . این دروازه ها در قسمت فوقانی با شش
کتیبهٔ میخی تزیین یافته اند. این کتیبه ها پس از ذکر نام
اهورامزدا به اختصار بیان می کند که: «هر چه بدیده زیباست، به خواست اورمزد انجام پذیرفته است.» دو دروازه خروجی یکی رو به جنوب و دیگری رو به شرق قرار دارند و دروازه جنوبی رو به کاخ آپادانا، یا کاخ بزرگ بار، دارد.
کاخ آپادانا در شمال و شرق دارای دو مجموعه پلکان است. پلکانهای شرقی این کاخ که از دو پلکان - یکی رو به شمال و یکی رو به جنوب - تشکیل شده اند، نقوش حجاری شده ای را در دیوار کنارهٔ خود دارند. در پلکان رو به شمال نقش هایی از فرماندهان عالی رتبهٔ نظامی و پارسی در حالی که گلهای نیلوفر آبی را در دست دارند، حجاری شده است. در جلوی فرماندهان نظامی افراد گارد جاویدان در حال ادای احترام دیده می شوند. در ردیف فوقانی همین دیواره، نقش افرادی در حالی که هدایایی به همراه دارند و به کاخ نزدیک می شوند، دیده می شود.
کاخ آپادانا از قدیمیترین کاخهای تخت جمشید است. این کاخ که به فرمان داریوش بزرگ بنا شده است، برای برگزاری
جشن های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته به حضور پادشاه استفاده می شده است. این کاخ توسط پلکانی در قسمت جنوب غربی آن به «کاخ تچرا» یا «کاخ آینه» ارتباط می یابد. کاخ آپادانا از 72 ستون تشکیل شده است که در حال حاضر 14 ستون آن پابرجاست. ته ستونهای ایوان کاخ گرد ولی ته ستونهای داخل کاخ مربع شکل میباشد.
تچر یا تچرا به معنای
خانه زمستانی می باشد. این کاخ نیز به فرمان داریوش کبیر بنا شده و کاخ اختصاصی وی بوده است. روی کتیبه ای آمده: «من داریوش این تچر را ساختم.» این کاخ یک موزه خط به شمار می رود از پارسی باستان گرفته در این کاخ کتیبه وجود دارد تا خطوط پهلوی. بالای ستونها از نمای جلویی های مصری استفاده شده است. قسمت اصلی کاخ توسط داریوش بزرگ و ایوان و پلکان سنگی جنوبی توسط خشایار شاه و پلکان سنگی غربی توسط اردشیر دوم بنا شده است.
این کاخ که کاخ خصوصی خشایارشا بوده است در مرتفعترین قسمت
صفهٔ تخت جمشید قرار دارد. این کاخ از طریق دو مجموعه پلکان به کاخ ملکه ارتباط دارد. احتمال میرود آتش سوزی از این مکان شروع شده باشد. (به خاطر نفرتی که آتنی ها از خشایارشا داشتند به خاطر به آتش کشیده شدن آتن به دست وی.) رنگ زرد سنگها نشان دهنده تمام شدن آب درون سنگها به خاطر حرارت است. به خاطر ویرانی شدیدی که شده اطلاعات زیادی در مورد این کاخ در دسترس نیست خیلی ها از اینجا به عنوان کاخ مرموز نام برده اند. هدیش به معنای جای بلند میباشد و چون نام همسر دوم خشایار شاه هدیش بوده است نام کاخ خود را هدیش میگذارد. این کاخ در جنوبی ترین قسمت صفه قرار دارد و قسمتهای زیادی از کف از خود کوه میباشد.
این کاخ توسط خشایارشا ساخته شده است و به نسبت سایر بناها در ارتفاع پایین تری قرار گرفته است. بخشی از این کاخ در سال 1931 توسط شرق شناس مشهور، پرفسور
هرتزفلد، خاکبرداری و از نو تجدیدبنا شد و امروزه به عنوان موزه و ادارهٔ مرکزی تأسیسات تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته است.
این ساختمان که شامل چندین تالار، اطاق و حیاط است با دیوار عظیمی از بقیهٔ تخت جمشید جدا می شود.
وسعت این کاخ در حدود 46000 مترمربع است و سقف آن به وسیلهٔ صد ستون که هر کدام 14 متر ارتفاع داشته اند، بالا نگه داشته می شده است.
به این مکان کاخ شورا یا تالار مرکزی میگویند. احتمالا شاه در اینجا با بزرگان به بحث و مشورت می پرداخته است. با توجه به نقوش حجاری شده از یکی از دروازه ها شاه وارد میشده و از دو دروازه دیگر خارج می شده است. به این دلیل به این جا کاخ شورا می گویند که در اینجا دو سر ستون انسان وجود داشته که جاهای دیگری نیست و سر انسان سمبل تفکر است.
مجموعه کاخ های تخت جمشید، در سال (330 پیش از میلاد) به دست
اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و تمام بناهای آن به صورت ویرانه در آمد. از بناهای بر جای مانده و نیمه ویرانه، بنای مدخل اصلی تخت جمشید است که به کاخ آپادانا معروف است و مشتمل بر یک تالار مرکزی با 36 ستون و سه ایوان 12 ستونی درقسمت های شمالی، جنوبی و شرقی است که ایوانهای شمالی و شرقی آن به وسیله پلکانهایی به حیاط های مقابل متصل و مربوط می شوند. بلندی صفه در محل کاخ آپادانا 16 متر و بلندی ستون های آن 18 متر است. این مجموعه در فهرست آثار
تاریخی ایران و نیز در فهرست میراث جهانی
یونسکو به ثبت رسیده است.
در دورهٔ نو و با بازگشت و پیدایش حس میهن خواهی در میان ایرانیان و ارجگذاری به گذشتگان این سرزمین، (همانگونه که ارد بزرگ میگوید: سرزمینی که اسطوره های خویش را فراموش کند به اسطورهای کشورهای دیگر دلخوش می کند فرزندان چنین دودمانی بی پناه و آسیب پذیرند ) شهر تخت جمشید اعتبار بسیاری یافت. در زمان حکمرانی خاندان پهلوی در ایران به این بنا توجه فراوانی گردید و محمدرضاشاه پهلوی جشن های پادشاهی خویش را در این سازهٔ کهن انجام می داد. با آغاز رویداد انقلاب اسلامی این سازه را یادگار شاهان خواندند و بسیار مورد بی مهری قرار دادند. ولی امروزه می توان تخت جمشید را نام آورترین و دوست داشتنی ترین سازه در ایران و در میان ایرانیان و همچنین نماد شکوه گذشتگان دانست.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر