تاریخچه تخته نرد

تخته نرد چگونه و توسط چه کسی اختراع شد و چه فلسفه زیبا و عبرت آموزی در پس آن نهان است؟ و چه رمز و رموزی دارد؟

 

تخته نرد توسط بزرگمهر (بوزرجمهر) ابداع شد.

داستان پیدایش تخته

در زمان پادشاهی انوشیروان خسرو پسر قباد، پادشاه هند "دیورسام بزرگ" برای سنجش خرد و دانایی ایرانیان و اثبات برتری خود شطرنجی را که مهره های آن از زمرد و یاقوت سرخ بود، به همراه هدایایی نفیس به دربار ایران فرستاد و "تخت ریتوس" دانا را نیز گمارده انجام این کار ساخت.
او در نامه ای به پادشاه ایران نوشت:

از آنجا که شما شاهنشاه ما هستید، دانایان شما نیز باید از دانایان ما برتر باشند. پس یا روش و شیوه آنچه را که به نزد شما فرستاده ایم (شطرنج) بازگویید و یا بعد از این ساو و باج برای ما بفرستید.

شاه ایران پس از خواندن نامه چهل روز زمان خواست و هیچ یک از دانایان در این چند روز چاره و روش آن را نیافت، تا اینکه روز چهلم بزرگمهر که داناترین وزیر انوشیروان بود به پا خاست و گفت:

این شطرنج را چون میدان جنگ ساخته اند که دو طرف با مهره های خود با هم می جنگند و هر کدام خرد و دوراندیشی بیشتری داشته باشد، پیروز می شود.

و رازهای کامل بازی شطرنج و روش چیدن مهره ها را گفت.
شاهنشاه سه بار بر او درود فرستاد و دوازده هزار سکه به او پاداش داد. پس از آن "تخت ریتوس" با بزرگمهر به بازی پرداخت. بزرگمهر سه بار بر تخت ریتوس پیروز شد.
روز بعد بزرگمهر تخت ریتوس را به نزد خود خواند و وسیله بازی دیگری را نشان داد و گفت:

اگر شما این را پاسخ دادید ما باجگزار شما میشویم و اگر نتوانستید باید باجگذار ما باشید.

دیورسام چهل روز زمان خواست، اما هیچ یک از دانایان آن سرزمین نتوانستند "تخته نرد" را چاره گشایی کنند و به این ترتیب شاه هندوستان پذیرفت که باجگذار ایران باشد.

و حال فلسفه پیدایش و رموز تخته نرد:

30 مهره: نشانگر 30 شبانه روز یک ماه
24 خانه: نشانگر 24 ساعت شبانه روز
4 قسمت زمین: 4 فصل سال
5 دست بازی: 5 وقت یک شبانه روز
2 رنگ سیاه و سپید: شب و روز
هر طرف زمین 12 خانه دارد: 12 ماه سال
تخته نرد: کره زمین
زمین بازی: آسمان
تاس: ستاره بخت و اقبال
گردش تاس ها: گردش ایام
مهره ها: انسان ها
گردش مهره در زمین: حرکت انسان ها (زندگی)
برداشتن مهره در پایان هر بازی: مرگ انسان ها

اعداد تاس:

1 – یکتایی و خدا پرستی
2 – آسمان و زمین
3 – پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک
4 – اباختر (شمال)، نیمروز (جنوب)، خاور (شرق)، باختر (غرب)
5 – خورشید، ماه، ستاره، آتش، رعد (ابر و باد و مه و خورشید و فلک)
6 – شش روز آفرینش